Dostępność cyfrowa jako przewaga konkurencyjna: prawo, SEO i dobre praktyki.

Miliony użytkowników każdego dnia napotykają bariery w dostępie do stron internetowych i aplikacji. Mimo że świadomość dostępności cyfrowej rośnie, a coraz więcej firm deklaruje dbałość o inkluzywność swoich produktów, przepaść między tym, co oferujemy, a tym, czego naprawdę potrzebują osoby z niepełnosprawnościami, wciąż pozostaje ogromna.

Materiał partnerski został stworzony przez KOLEO.

Czym jest WCAG? Jak należy dbać o dostępność cyfrową i dlaczego to takie ważne? O tym wszystkim przeczytasz poniżej.

Czym jest WCAG? Standaryzowanie wytycznych i ich prawna egzekucja z pewnością działa na firmy i podmioty publiczne mobilizująco. Dlatego niezbędne okazało się opracowanie zbioru tzw. dobrych praktyk, który stanowi dziś ważny punkt odniesienia.

WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) to standardy dostępności dla stron internetowych i aplikacji mobilnych, opracowany przez W3C (World Wide Web Consortium). Wytyczne są podzielone na testowalne „kryteria sukcesu” przypisane do poziomów A, AA i AAA, dzięki którym można określić poziom zgodności witryny z wymaganiami.

Inaczej mówiąc: są to zasady, które należy uwzględnić podczas projektowania treści cyfrowych, aby były one przyjazne dla każdego użytkownika, także dla osób niepełnosprawnościami słuchu, wzroku, ruchu, czy poznawczymi. Treści, które spełniają warunki WCAG określa się dostępnymi cyfrowo.

Zasady WCAG opierają się na czterech najważniejszych filarach:
1. postrzegalność;
2. funkcjonalność;
3. zrozumiałość;
4. solidność (w polskim i unijnym prawie określana jako kompatybilność).

Badanie opublikowane w 2024 przez World Economic Forum 1 pokazuje, że miliard osób (stanowiący ok. 15% światowej populacji) zmaga się z różnymi niepełnosprawnościami. Tymczasem raport The WebAIM Million 2 , czyli audyt przeprowadzony na milionie topowych stron na świecie wykazuje, że aż 94,8% stron głównych miało błędy zgodności z WCAG 2.

Jak definiujemy poszczególne filary WCAG?

• Postrzegalność: to możliwość odbierania treści za pomocą dostępnych dla użytkownika zmysłów. Można ją osiągnąć m.in. za pomocą: tekstów alternatywnych dla zdjęć lub grafik, transkrypcji materiałów audiofilmowych, logicznej struktury treści, responsywności, czyli automatycznemu dostosowywaniu się widoku do szerokości ekranu urządzenia użytkownika.
• Funkcjonalność: zakłada, że bez względu na sposób nawigacji, wszyscy użytkownicy mogą korzystać z dostępnych w aplikacji funkcji. Umożliwia się to poprzez: nawigowanie za pomocą samej klawiatury, zatrzymywanie ruchomych elementów, linki, które prowadzą do treści, widoczność komend i przycisków, które są w danym momencie wybrane za pomocą klawiatury (fokus), zrozumiałe i pasujące do treści tytuły stron.
• Zrozumiałość: jej nadrzędnym celem jest czytelność aplikacji. Aby ją osiągnąć, należy używać prostego języka (unikać specjalistycznego słownictwa), objaśniać skróty i akronimy, dbać o spójny wygląd i działanie elementów na wszystkich podstronach, pamiętać o czytelnych komunikatach, dotyczących błędów w formularzach i informacji, jak je poprawić.
• Solidność: dotyczy ona poprawnego funkcjonowania platform internetowych we wszystkich dostępnych wersjach (np. w przeglądarce internetowej, czytnikach ekranu osób niewidomych). Kompatybilność realizuje się za pomocą prawidłowego kodu, zgodnego ze standardem sieciowym HTML, informowaniem użytkowników, korzystających z technologii asystujących o statusie/stanie, zgłaszaniem (przez technologie asystujące) ważnych komunikatów czy okien modalnych.

Europejski akt o dostępności – aktualne ramy prawne.

Europejski Akt o Dostępności (EAA) to dyrektywa Unii Europejskiej z 2019 r., której przepisy państwa członkowskie musiały wdrożyć do prawa krajowego do 2022 r. W praktyce nowe regulacje zaczęły obowiązywać od 28 czerwca 2025 r. Od tej pory obowiązek ten dotyczy także podmiotów prywatnych (z wyłączeniem mikroprzedsiębiorstw), których działalność obejmuje: sklepy internetowe, systemy rezerwacji, usługi e-commerce i serwisy bankowe, aplikacje mobilne i systemy płatności online.

Równolegle, 5 października 2023 r., opublikowano nową wersję wytycznych WCAG 2.2, które stanowią techniczny punkt odniesienia dla spełnienia wymogów EAA. Nowa wersja wprowadza dziewięć dodatkowych kryteriów sukcesu, które mają za zadanie m.in. zwiększyć bezpieczeństwo, polepszyć nawigację i interakcję, poprawić widoczność fokusu, obsługę gestów przeciągania i sprzyjać łatwemu uwierzytelnianiu.

1. https://www.weforum.org/stories/2024/11/inclusive-accessible-product-design-disabilities/?utm_source=chatgpt.com
2. https://webaim.org/projects/million/?utm_source=chatgpt.com#intro

PORADA: Jak przygotować treści cyfrowe do zgodności z WCAG 2.2?

1. Audyt dostępności – przeprowadź kompleksową analizę strony. Sprawdź m.in. poprawność nagłówków (H1-H6), alternatywne opisy grafik, kontrasty kolorystyczne, widoczność fokusu.

2. Dostosowanie CMS lub zmiana systemu na dostępny cyfrowo. Upewnij się, że CMS umożliwia kontrolę nad elementami wymienionymi wyżej. Jeżeli tak nie jest, to rozważ migrację na system, wspierający dostępność.

3. Współpraca ze specjalistami – zaangażuj UX designerów, front-end developerów i ekspertów ds. dostępności. Dostępność powinna być uwzględniona już na etapie projektowania.

4. Szkolenia wewnętrzne – edukuj zespół programistów, marketerów i redaktorów treści w zakresie najlepszych praktyk dostępności i zrozumiałego, prostego języka.

5. Monitorowanie – testuj dostępność. Nie zapominaj o aktualizacjach zgodnych z wytycznymi WCAG i pozyskiwaniu feedbacku użytkowników.

Wpływ dostępności na UX i SEO.

Dotarcie do jak największej liczby użytkowników, interfejs, który jest czytelny i doceniany przez wszystkich – chyba możemy się zgodzić, że to cele twórców każdej aplikacji czy strony internetowej. Dość oczywiste jest, więc to, że pomiędzy dostępnością a doświadczeniem użytkownika, czy SEO występują liczne i ścisłe zależności.

Przede wszystkim warto podkreślić, że dostępność zaczyna się już na etapie projektowania. Niestety do niedawna było to marginalizowane i odczytywane raczej jako przejaw dobrej woli projektantów lub odpowiedzialnych społecznie firm. Wiele zmieniło się dzięki ustawie z 2019 roku i Europejskim Akcie Dostępności.

Jak w takim razie projektować treści dostępne cyfrowo?

Przede wszystkim – zgodnie z aktualnym standardem WCAG (obecnie – 2.2). Katalog wytycznych jest obszerny, ale istnieją narzędzia, które wspierają ten proces. Dobrym pomysłem jest zapoznanie się z kursem Introduction to Web Accessibility, przygotowanym przez W3C (czyli inicjatywę szkoleniową Word Wide Web Consortium), pobranie aplikacji Stark, która pozwoli sprawdzić, czy wybrana paleta kolorów spełnia standardy WCAG (Kryterium sukcesu 1.4.3 poziom AA – Kontrast) oraz przede wszystkim spojrzeć na projekt z perspektywy osób z niepełnosprawnościami, być otwartym na ich feedback.

Istotnym elementem użytecznego i dostępnego produktu cyfrowego jest także wysoki poziom konwersji, który świadczy o realizacji celów biznesowych produktu. Idealnie byłoby, żeby treści projektowano w ramach 100% zgodności z kryteriami WCAG, ale osiągniecie maksimum jest praktycznie niemożliwe. Racjonalnym, rekomendowanym przez Fundację Widzialni oraz opartym na ich badaniach i doświadczeniu progiem, jest 86% zgodności.  Niestety rzeczywistość prezentuje się zgoła inaczej. Według 8. Raportu Dostępności Fundacji Widzialni 14 , jedynie 36% badanych w 2021 roku serwisów administracji publicznej w Polsce spełniało standardy dostępności i użyteczności 3 .

Coraz więcej mówi się o tym, że dostępność ma spory wpływ na SEO. W jaki sposób? Z pewnością można wyróżnić kilka punktów:

▪️ Stosowanie tekstów alternatywnych wzmacnia semantykę strony i jednocześnie zwiększa widoczność grafiki w wyszukiwarce Google.

▪️ Zachowanie struktury nagłówków wspomaga odczytywanie hierarchii treści botom indeksującym i użytkownikom, którzy korzystają z czytników ekranu.

▪️ Nawigacja, która opiera się na logicznie ułożonym menu i wykorzystuje linkowanie wewnętrzne ułatwia robotom przeszukiwanie strony i obniża współczynnik odrzuceń.

▪️ Dobrze zoptymalizowana, responsywna strona poprawia doświadczenie użytkownika, a jego zaangażowanie jest odbierane przez Google jako wskaźnik wysokiej jakości witryny, co wspiera SEO.

▪️ Optymalizacja treści poprawia szybkość ładowania strony, co ma wpływ na wygodę użytkowników i stanowi istotny czynnik rankingowy Google.

3. https://widzialni.org/raport-dostepnosci-2021,new,mg,5,396

Aplikacje mobilne – dobre praktyki

Często zapominamy o tym, że projektowanie treści zgodnie z wytycznymi dostępności, nie tylko wspiera osoby z niepełnosprawnościami, lecz także ułatwia korzystanie z nich każdemu użytkownikowi. Polecenia głosowe są przydatne dla osób, które chcą skorzystać z aplikacji podczas gotowania lub sprzątania, a funkcje dla niedowidzących pozwalają lepiej widzieć ekran w pełnym słońcu. Jak projektować i wdrażać dostępne aplikacje? Istnieje zbiór dobrych praktyk, przygotowanych przez firmy takie jak Apple czy Google, Zapoznanie się z nimi na pewno ułatwi pracę przy tworzeniu treści dostępnych i zrewiduje sposób myślenia o produkcie. Przyjrzyjmy się kilku najważniejszym.

Treść i opisy.

Co jest ważne?

– Stosowanie tekstów (opisów) alternatywnych dla grafik, przycisków, ikon.
– Transkrypcja materiałów audiowizualnych.

Design i czytelność

Czytelny interfejs aplikacji opiera się m.in. na:

– kontraście min. 4.5:1 dla małego tekstu, 3:1 dla dużego,
– dynamicznym skalowaniu czcionek,
– przekazywaniu komunikatów także za pomocą ikon, grafik (nie tylko kolorem).

Nawigacja

Prostą i dostępną interakcję z aplikacją wspiera:

– umożliwienie obsługi treści poza dotykiem, np. sterowanie głosowe, klawiatura, czy switch control (specjalne przełączniki jak joystick, przycisk, ale także czujnik oddechu czy ruch głowy),
– duży obszar dotykowy (min. 48 dp × 48 dp),
– alternatywy dla gestów (np. przycisk zamiast tylko „swipe”),
– automatyczne zarządzanie fokusem zgodnie z logiką użytkowania.

4. Poniższa sekcja powstała dzięki wsparciu merytorycznemu firmy Accens, zajmującej się audytem
dostępności cyfrowej.

Architektura strony

Interfejs musi być prawidłowo opisany w kodzie i współpracować z technologiami wspomagającymi. Jego poszczególne elementy powinny być czytelne dla czytników ekranu, switch control, klawiatur i oczywiście użytkowników. Warto, więc zadbać o:

– semantykę interfejsu: każdy element musi mieć określoną rolę i etykietę,
– poprawność kodu i komponenty zgodne z wytycznymi platform (Android/iOS).

Testowanie

Wdrażanie rozwiązań dostępnych i ich testowanie to proces, który towarzyszy aplikacji w całym cyklu życia. Jak sprawdzać i walidować narzędzia, wspierające dostępność aplikacji?

1. Za pomocą czytników ekranowych, np. z TalkBack (Android) czy VoiceOver (iOS).

2. Poprzez używanie narzędzi deweloperskich (np. Accessibility Scanner, Accessibility Inspector), które pomogą wykryć problemy związane z kontrastem, etykietami, fokusem, strukturą UI.

3. Stosowanie testów w procesie ciągłych iteracji dostarczania ułatwia wychwytanie błędów w kolejnych wersjach aplikacji. Warto w tym miejscu wyróżnić kilka aplikacji, które są zaprojektowane zgodnie z dobrymi praktykami i Rekomendowane przez użytkowników.

Należą do nich m.in.:

▪️ Time4Bus – aplikacja do planowania podróży komunikacją miejską,
▪️ Parcel – aplikacja do śledzenia przesyłek,
▪️ Storytel – aplikacja do słuchania audiobooków,
▪️ KOLEO – platforma do zakupu biletów kolejowych i sprawdzania rozkładów jazdy,
▪️ mObywatel – pomimo pewnych wad, pozwala na wygodny dostęp do dokumentów i usług.

Znamy już kluczowe wytyczne, które są wsparciem w tworzeniu dostępnych aplikacji mobilnych. Dostępność to temat zróżnicowany i złożony. Kluczowe wytyczne przedstawione powyżej stanowią dobre fundamenty. Jest to jednak dziedzina, która staje się rozwija, więc warto na bieżąco uzupełniać wiedzę.


Dostępność cyfrowa to nie tylko wymóg prawny, lecz także realna korzyść biznesowa. Firmy projektujące strony i aplikacje z myślą o osobach z niepełnosprawnościami zwiększają satysfakcję i lojalność klientów, budują wizerunek odpowiedzialnych i nowoczesnych marek oraz zmniejszają ryzyko problemów prawnych czy kryzysów w mediach społecznościowych. Równocześnie inwestycje w dostępność przekładają się na wymierne efekty finansowe: wyższe zaangażowanie użytkowników, lepszy współczynnik konwersji i pozytywne rekomendacje. Firmy, które stawiają na inkluzywność, nie tylko odnotowują realny zwrot z inwestycji, ale także zdobywają zaufanie klientów i stabilną pozycję konkurencyjną.